Festivals in Nederland

Het oudste filmfestival ter wereld dateert uit 1932. Toen werd in het Italiaanse Venetië voor de eerste maal de Mostra Internazionale d'Arte Cinematografica georganiseerd. Tot aan de Tweede Wereldoorlog zou Venetië het enige grote festival zijn, maar daar kwam in 1946 verandering in toen in het Zuid-Franse Cannes het eerste Festival du film de Cannes werd gehouden. Andere steden volgden: Berlijn kent vanaf 1951 de Internationale Filmfestspiele Berlin (Berlinale) en ook het Tsjechische Karlovy Vary huisvest sinds 1946 een groot filmfestival. In Groot-Brittannië werd in 1947 voor de eerste maal het Edinburgh International Film Festival gehouden.

Venetië en Cannes groeiden al snel uit tot de meest prestigieuze festivals ter wereld en de uitreiking van de prijzen - respectievelijk de Gouden Palm en de Gouden Leeuw - behoort tot de hoogtepunten op de filmkalender. Alleen de uitreiking van de Oscars heeft een hogere status.

Affiche voor Internationaal Film Festival Rotterdam, 1979.

Filmweek Arnhem

In Nederland wilde men niet achterblijven en in 1955 werd de eerste Arnhemse Filmweek georganiseerd. Initiatiefnemer voor de Filmweek was de Nederlandse Bioscoopbond. De Filmweek werd het nationale visitekaartje van de Nederlandse film en er waren jaarlijks premières van Nederlandse en buitenlandse films. Ook behoorden jaarlijks belangrijke regisseurs en filmsterren tot de genodigden. Het festival vierde zijn hoogtijdagen in de jaren vijftig en zestig, daarna nam haar prestige af. In 1983 werd de Filmweek Arnhem - die tweejaarlijks was - voor de laatste maal georganiseerd.

Cinemanifestatie

In Utrecht was intussen een nieuw festival ontstaan: de Cinemanifestatie. Organisator was Huub Bals die in 1966 de eerste editie leidde. In tegenstelling tot Arnhem - dat zich vooral richtte op de gevestigde namen - lag in Utrecht de nadruk op films van jonge, onafhankelijke filmregisseurs. Men spiegelde zich hierbij aan de sinds 1962 bestaande Semaine de la Critique, een onderdeel van het festival van Cannes waar het werk van onbekende, talentvolle regisseurs wordt vertoond.

Evenals Filmweek Arnhem werd ook de Cinemanifestatie om de twee jaar georganiseerd. De laatste editie was in 1978.

Film International - International Film Festival Rotterdam

Ook in Rotterdam werden plannen ontwikkeld. In de zomer van 1972 werd her eerste festival Film International georganiseerd. Het festival trok een paar duizend bezoekers en bleef in belangstelling achter bij de Utrechtse Cinemanifestatie. Maar Rotterdam was ambitieus. In november werd de door de Rotterdamse Kunststichting geschreven 'Filmnota' aan B. en W. overhandigd. In nota werd geadviseerd het festival voortaan in januari te organiseren en gelijktijdig een distributietak op te richten die films zou gaan distribueren die na vertoning op Nederlandse festivals geen distributeur hadden gevonden.

De films zouden worden vertoond in wat toen nog het landelijke Film International circuit zou heten en dat uit filmhuizen bestond die overal in Nederland werden opgericht. De eerste was 't Hoogt in Utrecht, daarna volgden onder andere Amsterdam, Rotterdam, Groningen en Arnhem. De distributietak van Film International - International Art Film geheten - fuseerde in de jaren negentig met de distributietak van het Filmmuseum tot NFM/IAF.

In januari 1973 vond het tweede Rotterdamse festival plaats, met als directeur Huub Bals. Onder zijn leiding zou het festival uitgroeien tot een van de toonaangevende filmfestivals van Europa waarbij de nadruk in het programma zou liggen op de onafhankelijke cinema. Film International toonde de eerste films van Fassbinder, Philippe Garrel en Daniël Schmidt en volgde de carrières van Werner Schroeter, Otar Iosseliani en Raúl Ruiz.

Wat Nederland betreft waren het Frans Zwartjes, Frans van de Staak en Kees Hin die hun films in Rotterdam presenteerden. De reguliere Nederlandse speelfilm viel veelal buiten de festivalselecties. Pas in de jaren negentig - toen het festival zich na de dood van Bals meer en meer tot een groot publieksfestival ontwikkelde - groeide ook de inbreng van Nederlandse films in de programmering. Tegenwoordig trekt het International Film Festival Rotterdam - zoals het festival sinds de jaren negentig heet - tussen de drie- en vierhonderdduizend bezoekers.

Sinds 1996 kent het festival met de Tiger Award haar eigen filmprijzen voor jonge filmmakers met hun eerste of tweede speelfilm. In 2002 won Eugenie Jansen met Tussenland als tot nu toe enige Nederlandse regisseur deze prijs.
Behalve de publieksprogrammering kent Rotterdam met de Cinemart al jaren een grote filmmarkt.

Nederlandse Filmdagen - Nederlands Film Festival

Met de jaarlijks te Utrecht gehouden Nederlandse Filmdagen (tegenwoordig Nederlands Film Festival) kent Nederland sinds 1981 ook een festival dat zich uitsluitend op de Nederlandse film richt. Het festival biedt jaarlijks een overzicht van de Nederlandse filmproductie: speelfilms, documentaires, animatie, experimentele films en studentenfilms. Tevens worden retrospectieven gepresenteerd rond acteurs, regisseurs en diverse onderwerpen.

Op de slotavond van het festival worden de belangrijkste Nederlandse filmprijzen uitgereikt: de Gouden Kalveren.

Naast bovengenoemde festivals kende en kent Nederland nog vele andere festivals en filmmanifestaties. De bekendste zijn wel het studentenfestival Cinestud, Film by the Sea in Vlissingen en het Amsterdamse IDFA - het International Documentary Festival Amsterdam dat een van de toonaangevende documentairefestivals ter wereld is.

Poster for arthouse cinema ‘t Hoogt (1973-2018), July 2003.

’t Hoogt

’t Hoogt in Utrecht was het eerste filmhuis van Nederland. Het stond voor een gevariëerder en minder commercieel filmaanbod, onafhankelijk van de machtige Nederlandse Bioscoopbond.