Een bestaande zwart-wit afbeelding in combinatie met een provocerende tekst is een veelgebruikt format waarmee Kruger zaken als gender, macht, religie en consumentisme aan de kaak stelt. In 1989 ontwierp zij de poster ‘My body is your battleground’ voor de vrouwenbeweging in Washington, ter support van het legaliseren van abortus. Dit werk bevindt zich nu voornamelijk in de archieven van musea, maar blijkt nog steeds actueel.
De vijf beste Amerikaanse protestkunstenaars
Op 9 november word ik wakker in een roerig Amerika. In het Carnegie Museum of Art, mijn stageplek, tref ik collega’s in tranen aan. De sfeer verandert aan het einde van de dag: Pittsburgh komt in protest. Door de straten galmen de krachtige woorden “not my president, no KKK.”
Het is niet voor het eerst dat de Amerikanen hun stem laten horen. Ik zette de vijf meest indrukwekkende Amerikaanse protestkunstwerken op een rij.
Door Exposed redactie15 november 2016
1. Barbara Kruger
De temperamentvolle Trump en het helaas ietwat voorbarige woord ‘LOSER’ verschenen afgelopen oktober op de cover van New York Magazine. In de linkeronderhoek plaatste de 71-jarige kunstenaar Barbara Kruger de subtiele, doch kritische noot: ‘and what he’s already won’. Volgens deze cover is iedereen een verliezer.
Courtesy of Barbara Kruger
Courtesy of Guerilla Girls
2. Guerrilla Girls
Dit affiche door de Guerrilla Girls – een in 1985 opgerichte groep anonieme, feministische, vrouwelijke kunstenaars in New York – lijkt van recente datum, maar stamt al uit 1992. Op 21 januari, de dag van de inauguratie, is er een opmars gepland tegen het seksisme van Trump.
Voor de Guerrilla Girls is dit onderwerp dagelijkse kost: de gemaskerde activisten proberen met pamfletten en manifestaties genderongelijkheid in de kunstwereld te bestrijden. Posters met vragen als How many women had one-person exhibitions at Guggenheim last years? verschijnen in het straatbeeld. Het antwoord op deze vraag uit 1985 is net zo schrijnend als het aantal vrouwelijke presidenten in de Amerikaanse geschiedenis: nul.
3. Jacob Lawrence
In 1941 werd voor het eerst een Afro-Amerikaanse kunstenaar opgenomen in de collectie van het Museum of Modern Art in New York. Het was de zestigdelige Migration-serie door Jacob Lawrence (1917-2000). Deze Harlem Renaissance-kunstenaar zag zichzelf niet als activist, maar zijn werk kun je zien als een stil protest.
Courtesy of Jacob Lawrence
Lawrence verbeeldde de Great Migration: de barre tocht die vele Afro-Amerikanen aflegden van het zuiden naar het noorden van het land, op zoek naar een beter bestaan. In de jaren 60 begon Lawrence de protesten rondom de gelijke burgerrechten te schilderen, te zien in Protest Rally (1965). Zijn werk bevindt nu zich in het pas geopende Museum for African-American History and Culture in Washington. De waardering voor deze cultuur lijkt toegenomen, maar migratie en discriminatie zijn nog steeds aan de orde van de dag.
4. Jasper Johns
De nationale vlag hebben de Amerikanen hoog in het vaandel staan. Deze versie van de nu 86-jarige Jasper Johns werd een belangrijk symbool voor de Moratorium Marches tegen de oorlog in Vietnam. Toen president Nixon zijn belofte om de langstdurende oorlog in de Amerikaanse geschiedenis te beëindigen niet waarmaakte, ontstond wereldwijd protest.
Op verzoek van galeriehouder Leo Castelli ontwierp Johns in 1969 een poster om geld op te halen voor de anti-oorlog beweging. De groene strepen refereren aan de camouflage van de soldaten en het oranje staat voor Agent Orange (het ontbladeringsmiddel dat de Amerikanen inzetten om de gewassen in Vietnam te verwoesten). De witte stip in het midden is een optische illusie: als je na lang genoeg staren je ogen sluit zullen de originele kleuren van de vlag zichtbaar worden.
5. David Wojnarowicz
In 2010 ontstond controverse in Washington’s National Portrait Gallery over David Wojnarowiczs film A Fire in My Belly (1986-87). Een aantal katholieken struikelden over de beelden van Christus met krioelende mieren en het werk werd gecensureerd. Met de film uitte Wojnarowicz, een New Yorkse aids-activist die in 1992 overleed aan deze ziekte, zijn kritiek op de houding van de katholieke kerk tegenover homoseksualiteit.
Er ontstonden protesten tegen de censuur en het kunstwerk werd door demonstranten op de gevel van de Portrait Gallery geprojecteerd. Gelukkig kan in dit land censuur nog worden beantwoord met protest. Zolang president Trump de vrijheid van de kunst niet de kop indrukt, houden we goede moed.