Zo maakte Andy Warhol zijn legendarische portretten

Monroe’s ware gezicht

Warhol paste in de welbekende Marilyns voor het eerst de zeefdruktechniek toe. Hij begon deze serie in 1962, vlak na de dood van de filmster. Aan de basis van deze iconische werken ligt de publicity still -een filmstill gebruikt voor promotie- van Niagara uit 1953. Een uitsnede van dit fotopositief werd door Warhol vergroot en overgezet op lichtgevoelig polyester. Tijdens het ontwikkelen werd het polyester poreus op de plek van de donkere delen op de originele foto. Met dit sjabloon kon Monroe’s gezicht oneindig vaak worden geprint op canvas. De doeken waren vooraf precies beschilderd: ogen, haar en lippen werden door kleurverschillen geaccentueerd. Het eindresultaat is een ambigu portret: wat is met de hand geschilderd en welk deel is mechanisch geprint?

In 1963 nam Warhol de camera in eigen hand en begon hij met het schieten van experimentele films. Zijn eerste creatie, Sleep , is een ruim vijf uur durende vastligging van een slapende vriend. In datzelfde jaar filmde hij verschillende kussende koppels (man/vrouw, vrouw/vrouw, man/man) drieënhalve minuut lang. Door de traagheid in de film is er een visuele overeenkomst tussen de nauwelijks veranderende beelden op de fysieke celluloid filmrol en de herhaling van filmstills door middel van zeefdruk. Zo zou frame 65 uit de hiervoor benoemde film Kiss door kunnen voor een innig dubbelportret op canvas.

Bob Dylan voor de camera

Met de serie Screen Test begon Warhol zich volledig toe te leggen op film. De geportretteerden kregen de instructie om drie minuten stilzwijgend in de camera te kijken. Dit was precies de tijd die de 3 meter lange zwart-wit film nodig had om door de Volex camera te rollen. Deze stomme film werd vervolgens in slow motion afgespeeld. Warhol: “I only wanted to find great people and let them be themselves.. and I’d film them for a certain length of time and that would be the movie.” The Factory, Warhol’s met zilver bekleedde studio in New York, was een trekpleister voor deze ‘great people’. In twee jaar tijd (1964-1966) kreeg Warhol meer dan vijfhonderd beroemdheden als Bob Dylan, Salvador Dalí en Yoko Ono voor de camera.

Van deze losse Screen Tests maakte Warhol compilaties als Thirteen Most Beautiful Boys en Fifty Fantastics. Deze films werden vertoond in The Factory, maar ook tijdens een live concert van Velvet Underground als onderdeel van de door Warhol georganiseerde media events Exploding Plastic Inevitable (1966). Vandaag de dag zijn de korte films te zien in een zilverkleurige zaal in het Andy Warhol Museum. De drie projecties van Screen Tests lijken binnen de context van het museum tot leven gekomen schilderijen.

De Screen Test van Amerikaans actrice en model Edie Sedgwick is mij erg bijgebleven. Binnen drie minuten zie je de ontwikkeling van ongemak naar ontspanning in haar ogen. In het interactieve museum plaatste ik mijzelf voor de camera en na deze test kon ik Sedgwicks emoties volledig begrijpen.

IJzersterke techniek

Andy Warhol plaatste zichzelf in de Europese traditie van de portretkunst. Door het afbeeldden van de vele (bekende) gezichten werd hij ook wel de hofschilder van de twintigste eeuw genoemd. Hij onderscheidde zich van zijn voorgangers door het transformeren en combineren van technieken als film, fotografie, schilderen en zeefdruk. De fysieke aanwezigheid van de hand van de meester bleek niet meer noodzakelijk in het maken van kunst. Warhol creëerde iconen van bestaande iconen aan de lopende band. Wat aan de oppervlakte komt is de ijzersterke techniek die zelfs een soepblik sterrenstatus kan geven.