Filmbedrijf van F.A. Nöggerath sr.

Franz Anton Nöggerath sr. was een van de eerste theaterexploitanten die overging tot het vertonen van films. In de herfst van 1896 presenteerde hij filmvoorstellingen van Madame Olinka in zijn theater Variété Flora. Het jaar daarop stonden films van de Duitse filmpionier Oskar Messter op het programma.

Om permanent films te kunnen vertonen tijdens zijn theatervoorstellingen moest Nöggerath zijn filmaanbod regelmatig vervangen. In tegenstelling tot reisbioscopen, die een wisselend publiek hadden, kon hij niet volstaan met het vertonen van steeds weer dezelfde film. Filmdistributie bestond nog niet, dus waren theaterexploitanten genoodzaakt hun films zelf aan te schaffen. Nöggerath nam daarom contact op met de in Londen gevestigde filmproducent Charles Urban. Vanaf eind 1897 waren de films een vast onderdeel van het specialiteitenprogramma in Variété Flora. De samenwerking met Urban bood Nöggerath de mogelijkheid films te laten zien van de gebroeders Lumière, Georges Méliès en de Engelse filmpioniers George Albert Smith en James Williamson.

Officiële vertegenwoordiger

Nöggerath vertoonde niet alleen films van die hij via Urban verkreeg, maar was ook de officiële vertegenwoordiger diens bedrijf The Warwick Trading Company. Zo verhuurde hij de onder de naam The Royal Bioscope - genoemd naar Urbans projector - films en projectie-apparatuur aan andere Nederlandse variété-exploitanten die incidenteel films opnamen in hun theaterprogramma’s. Ook verkocht hij films door aan andere vertoners - waaronder de gebroeders Mullens (Alberts Frères) die na een brand al hun films waren kwijtgeraakt.

In 1899 begon Nöggerath zelf met het produceren van films. Op het dak van het Variété Flora liet hij een kleine studio bouwen waar hij zijn eerste korte films vervaardigde: 'n Herinnering aan wijlen Z.M. Koning Willem III, een rijtoer makende door het Vondelpark te Amsterdam en De oorlog in Transvaal.
Daarnaast produceerde hij een groot aantal actualiteiten. Voor het vervaardigen van zijn films deed Nöggerath een beroep op naaste medewerkers als Leon Boedels en Johann Theodor Vierboom, en een aantal familieleden in zijn bedrijf.

Ramp

In 1902 werd Nöggerath getroffen door een regelrechte ramp: Variété Flora brandde af en ook de studio en gehele filmvoorraad gingen verloren. In december 1903 werd het vernieuwde Flora geopend. Op de Amsterdamse Herengracht werd een nieuwe studio ingericht.

In de beginperiode van de Nederlandse cinema was Nöggerath met zijn bedrijf een sleutelfiguur in de nationale filmwereld. Niet alleen was hij met Frits van Haarlem en de Rotterdamse theaterexploitant Carl Pfläging de eerste die films vertoonde in variététheaters, hij was hij ook de eerste belangrijke filmhandelaar en filmproducent.

Prentbriefkaart van Variété Flora aan de Amstelstraat 20-28, Amsterdam.

Variététheaters

In de beginperiode van de cinema werden in grote steden als Amsterdam en Rotterdam regelmatig filmvertoningen georganiseerd in variététheaters.

De filmstudio van F.A. Nöggerath in Sloten, in gebruik tussen 1911 en 1913.

De filmstudio van Nöggerath in Sloten

In september 1911 opende Filmfabriek F.A. Nöggerath een eigen filmstudio aan de Sloterdijk in Amsterdam.

Feestelijk bezoek van H.M. de koningin Wilhelmina aan Rotterdam (NL, Emile Lauste, 1899)

De oudste Nederlandse films in de collectie van Eye

Het overgrote deel van alle films uit de eerste decennia van de filmgeschiedenis is verloren gegaan - dit geldt ook voor de eerste films die in Nederland zijn gemaakt.

Prentbriefkaart van een reclame voor Jean Desmets Rotterdamse bioscoop Cinema Parisien, circa 1912.

Opkomst van distributie

Filmverhuur deed op grootschalige wijze haar intreden de laatste jaren van het eerste decennium van de twintigste eeuw.